Hoeveel tolerantie kan een samenleving verdragen?

Deze vragen komen aan de orde in deze eerste lezing. Na drie omschrijvingen van het begrip tolerantie wordt ingegaan op de historische oorsprong van tolerantie en op de bijdragen van Erasmus, Castellio, Coornhert en andere vroege humanisten, die het ‘humane’ centraal stelden tegenover fanatieke geloofsvervolgers. Daarna wordt de geschiedenis van de idee van tolerantie doorgetrokken naar Frankrijk (P. Bayle, Voltaire, de Condorcet), inclusief de eerste vrouwelijke pleitbezorgers ‘gelijke rechten’ en vrije meningsuiting (Olympe de Gouges en mary Wollstonecraft). Daarbij komen de tegenstelling tussen tolerantie en fanatisme, tussen overheersing en gelijkheid en tussen polarisatie en pluralisme, vanzelf naar voren. Een actuele toepassing naar hedendaagse kenmerken van polarisatie en pluralisme in een democratie sluiten de lezing af.

Prof.dr.mr. Kees Schuyt, emeritus hoogleraar sociologie (UvA); bekleedde de Cleveringa-leerstoel 2006 – 2007, Universiteit van Leiden